.GİRİŞ

 

Ticari hayat çetin bir rekabeti içerir. Bu durum, küçük bir işletme için de; halka açık, uluslararası nitelikte bir işletme için de geçerlidir. Vergi incelemesine alınmak, aynı sektörde benzer durumda olan diğer gerçek ve tüzel kişilerin incelenmediği ortamda rekabet eşitsizliğine yol açar.

 

İnceleme sonucunda eleştiriyi gerektirir herhangi bir hususa rastlanmadığı durumda dahi vergi incelemesi, işletmenin itibarı açısından etkiler doğurabildiği gibi önemli bir maliyet unsurudur da. İncelemeye alınan mükellefin profesyonel yardım ihtiyacı maliyet yükler. İnceleme elemanının istediği bilgi ve belgelerin sunulması çeşitli maliyetler demektir. Zaman ve emek harcanır. İncelemeye başlama tutanağı, bilgi belge sunumu, inceleme tutanaklarının imzalanması; tarhiyat önerisi söz konusu ise uzlaşma süreci, dava aşamaları yıpratıcı ve maliyetli süreçlerdir.

 

Peki vergi incelemesine neden alınırsınız? Aslında mükelleflerin hangi nedenlerle incelemeye alındığını bilmek, uygun önlemler almak suretiyle bazı durumlarda vergi inceleme riskini azaltılabilir. Ancak bazı durumlarda ise, ne kadar özenli olursanız olun, önlemler bir işe yaramaz ve inceleme elemanı kapınızı çalar.

 

Aşağıda, mükellefler açısından büyük önem arz eden “Neden vergi incelemesine alınırım?” sorusuna cevap aranacaktır. Mükellefin incelenmemek için geliştirebileceği önlemlere değinilecektir.

 

2.VERGİ İNCELEMESİNE ALINMA NEDENLERİ NELERDİR?

 

Mükellefin vergi incelemesine alınması çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Bunları aşağıdaki şekilde sıralayabiliriz:

 

2.1.İHBARLAR

 

Vergi incelemesinin önemli gerekçelerinden birisi, hakkınızda vergi kaçırdığınız yönünde yapılan ihbarlardır. Özellikle somut bilgi ve belge içeren nitelikteki ihbarların idare tarafından dikkate alınmaması mümkün değildir. Hatta ihbarlar sonucunda, vergi incelemesinin en ağır şekli olan aramalı vergi incelemesine muhatap olunabilir. Mükellefin işyeri yanında evinde dahi polis eşliğinde aramalar yapılabilir. Peki bu ihbarların kaynağı nedir? Kimler ihbar eder sizi? Uygulamadan edindiğimiz tecrübe, ihbarların çoğunun içerden olduğu yönünde. Buyurun özet bir liste:

 

    • İşten mutsuz şekilde ayrılmış eski çalışanlar: Bir işyerinden mutsuz ayrılan üst düzey yönetici veya sıradan bir çalışan ihbar sıralamasında başı çeker. Özellikle çalışırken vergi kaçırmaya ilişkin bilgi ve belgeleri de yanında götürmüşse, bu ihbarını ihbar ikramiyesi almak için kazanca da çevirebilir. Özellikle elektronik ortamda pek çok bilgi belgenin taşınabilir olması çalışanların bilgi ve belgeye dayalı ihbar risklerini artırıyor. Vergi ve muhasebe konusunda uzmanlığı bulunan çalışanların ihbarlarının etkisi ise çok daha ağır olabilmekte.

 

    • Birbirine düşmüş ortaklar: Ortağının kendisine haksızlık yaptığını düşünen diğer ortak, aralarındaki kavgada vergi incelemesini diğer ortağı dövmek için bir tür sopa gibi kullanır. Özellikle, büyük ortak tarafından dolandırıldığını düşünen küçük ortaklar ihbar konusunda çok istekli olmaktadırlar. Çünkü yaptığı ihbar nedeniyle yapılacak inceleme sonucunda gelecek vergi ve cezadan en büyük pay büyük ortağa ait olacak.

 

    • Aralarında husumet oluşan eş ve diğer akrabalar: İhbarlar içinde önemli bir paya sahip. Kardeşlerin, amcaların, yeğenlerin, hatta karı-kocanın birbirlerini ihbar ettiği pek çok olay söz konusu. Aile içi veya akrabalar arası kavgada, vergi incelemesi yine bir sopa gibi kullanılmak isteniyor.
    • Rakipler: Rakibi ile normal rekabet şartlarında yarışamayan bazı işletmeler, vergi incelemesi ile rakibini zayıflatmak için ihbarı bir araç olarak görebiliyorlar. Hatta siyasi rakiplerin dahi ihbar müessesini kullanması mümkün olabilir.

 

    • Mevcut çalışanlar: İşten ayrılmasa da, yeterli maaş alamadığını düşünen veya çok duygusal bir şekilde patronundan yediği fırça üzerine ihbar mektubu döşeyen mevcut çalınlar da bulunmakta.
    • Şirkete mal veya hizmet satanlar veya müşterileriniz: Tedarikçileriniz veya mal sattığınız müşterileriniz de potansiyel ihbarcılar arasında. Satıcılar veya müşterilerin çalışanları ihbar konusundaki ikinci grup potansiyel ihbarcıları oluşturuyor.

 

2.2. BAŞKA İNCELEMELERİN TETİKLEMESİ

 

    • Mükellefin mal veya hizmet aldığı veya sattığı başka bir mükellefin inceleme sonuçlarına göre söz konusu mükellefin de incelemeye alınmasına karar verilebilir. Özellikle mal veya hizmet aldığınız mükellefin sahte belge düzenleyicisi olduğu yönünde düzenlenecek vergi tekniği raporu, sizin de sahte belge kullanıcısı olarak incelenmenizin temel nedeni olacak.

 

2.3.RİSK ANALİZ SONUÇLARI

 

Artık tüm dünyada gelir idareleri ve denetim birimleri pek çok kaynaktan muazzam veriler topluyorlar. Bu durum, Türkiye için de geçerli. Sürekli bilgi verme yükümlülüğü kapsamında bankalar, finans kuruluşları ile diğer pek çok özel kurum ve kuruluş Maliye Bakanlığına yığınla bilgi göndermektedir. Ayrıca, kamu kurumları elindeki bilgileri de Maliye ile paylaşmaktadır.

 

Beyannamelerin elektronik ortamda verilmesi, Ba-Bs formları ve diğer pek çok veri kolaylıkla ulaşılabilir ve en önemlisi hızlı bir şekilde işlenebilir durumda. İdareler bunun için özel yazılımlara çok önemli yatırımlar yapıyor. Tüm bunların sonucunda vergi idaresi ve denetim birimleri oluşturdukları risk parametreleri ile vergi kaçırma riski yüksek mükellefleri kolaylıkla tespit edebiliyorlar. Aşağıda kullanılabilecek risk parametrelerinden sadece bazılarına yer verdik:

 

    • Beyanname, ekleri ve bilanço/gelir tablosu dipnotlarındaki tutarsızlıklar,

 

    • Kasa hesabının şişkinliği,

 

    • Ortaklar cari hesabının yüksekliği,

 

    • Kanunen kabul edilmeyen giderlerin yüksekliği,

 

    • Sürekli ve yüksek miktarlı devreden KDV,

 

    • Geçici vergi dönemlerinin sonu ile yılsonunda artan fatura trafiği ve çok küçük miktarlı kar etme durumu (özellikle beyaz nayloncularda görülen bir durum),

 

    • Sürekli zarar beyanı,

 

    • Karlılık oranlarının sektör ortalamasından sapması.

 

    • Beyannamenin diğer indirim satırında gösterilen tutarlara ilişkin açıklamaların yetersiz olması,

 

    • Karşılık rakamlarının sektör ortalamasına göre aşırı yüksekliği

 

    • KDV beyanname rakamları ile gelir tablosu rakamlarının kıyaslanması sonucu tespit edilen tutarsızlıklar,

 

    • Transfer fiyatlamasına yönelik emsal fiyat çalışmaları,

 

    • Harici verilerle mükellef verilerinin kıyaslanması,

 

    • Mali tabloların tutarsızlıklar içermesi,

 

    • Ba-Bs formlarındaki tutarsızlıklar.

 

2.4.SEKTÖR İNCELEMESİ NEDENİYLE

 

Bazı durumlarda mükellef olarak riskli hiçbir durumunuz olmasa da tüm sektörün birden incelemeye alınması durumunda, sizin de vergi incelemesi ile karşı karşıya kalmanız kaçınılmaz olur. Örneğin bankacılık sektörünün tamamının birden incelemeye alınması, bir ildeki tüm kuyumcuların incelenmesi gibi.

 

2.5.İNCELEMEYİ GEKEKTİREN BEYAN VE TALEPLERİNİZ NEDENİYLE

 

Bazen idareye yaptığınız beyan veya talepler de incelemeyi gerektirebilir. Örneğin düzeltme beyanları, iade talepleri bulunması durumunda, idare bu beyan ve talepler için inceleme yapmak durumunda kalabilecektir.

 

2.6. MASAK’A YAPILAN ŞÜPHELİ İŞLEM BİLDİRİMLERİ NEDENİYLE

 

Mali Suçları Araştırma Kurulu (MASAK) pek çok yükümlü grubundan binlerce şüpheli işlem bildirimi almaktadır. Aslında bu bildirimlerin amacı karapara aklama ve terörün finansmanı ile mücadeleye ilişkindir. Ancak, MASAK yıllık faaliyet raporlarından anlaşıldığı üzere vergi kaçırmaya ilişkin de ihbarlar gelmekte ve bunlar Gelir İdaresi Başkanlığı veya Vergi Denetim Kurulu başkanlığına iletilmektedir. İşte MASAK’a gelip, vergi idareleri veya vergi denetim birimine gönderilen bu şüpheli işlem bildirimleri de vergi incelemesine alınmanızın nedeni veya nedenlerinden birisi olabilir.

 

2.7. ÖDÜL AVCILARI

 

Son yıllarda, ihbar ikramiyesinden yararlanmak için özel çalışan kişiler söz konusu[1]. Bu kişiler ciddi ve kapsamlı ihbarlar yapmak suretiyle yüksek miktarlı ihbar ikramiyesi alabilmektedir. Ödül avcılarının artması, vergi inceleme riskinizi artıran bir unsur olacaktır.

 

2.8. DİĞER NEDENLER:

 

    • İkili anlaşmalar çerçevesinde alınan bilgiler de vergi incelemesini tetikleyebilmektedir.

 

    • Büyük mükellef olmak vergi incelemesine alınma riskini artıran bir unsurdur.

 

    • Teftiş, soruşturma, inceleme ve denetimler sırasında yapılan tespitlere istinaden yürütülen incelemeler,

 

    •  Kamu kurum ve kuruluşlarından intikal eden ve doğrudan veya dolaylı olarak vergisel konuları içeren inceleme ve denetim raporları ile inceleme talepleri. Örneğin bir işyerinde kayıtdışı istihdamla ilgili yapılan bir denetim sonucunda kayıtdışı işçi çalıştırıldığı tespit edilmişse, bunun sosyal güvenlik boyutu yanında vergisel boyutu da vardır ve durum Maliye’ye bildirilir.

 

    • Vergi Müfettişleri tarafından riskli olduğu düşünülen sektörlere yönelik düzenlenen Görüş ve Öneri Raporları uyarınca yapılan incelemeler

3- VERGİ İNCELEMESİNE ALINMA RİSKİNDEN KAÇINABİLİR MİYİM?

 

Bu sorunun cevabı hem evet hem de hayır. Örneğin risk analizi kapsamında bakılan parametreler konusundaki titizliğiniz ile incelenmesi gerekli riskli mükellefler grubuna girmemek suretiyle vergi incelemesine alınma riskini azaltabilirsiniz.

 

İşyerinde mutlu çalışanlara, iyi geçinen ortaklara, mutlu bir aile ve iyi akrabalık ilişkilerine sahip olarak hakkınızda vergi kaçırıyor şeklindeki ihbar riskini azaltmanız mümkün. Ancak bazı durumlarda, örneğin sektörün tümünün incelemeye alınması gibi, vergi incelemesinden kaçınmanız mümkün değil.

 

Vergi incelemesinden kaçınamayacağınız düşünüyorsanız, bu kez vergi incelemesinden yapılmaması için işletmenizi sigortalatabilirsiniz. Bunun için matrah/vergi artırımı karşılığı inceleme yapılmaması şeklinde 2-3 yılda bir söz konusu olan mevzuat düzenlemelerini takip etmeniz, tabii ki biraz da maliyete katlanmanız gerekli.

 

Dr. Hasan AYKIN

 

[1] Zeki GÜNDÜZ, “İhbar A.Ş. Kurulabilir?”, 06.06.2014,

 

Kaynak : https://vergidosyasi.com/2017/01/21/vergi-incelemesine-neden-alinirsiniz/